Gün içinde oluşan uyuşukluk hali esnemenin en yaygın uyaranıdır. Diğer bir etken olan sıkıntı durumunda ise kişinin bulunduğu çevredeki ana uyaranların artık ortada olmadığında ortaya
çıkan bir durumdur. Bunlar uyku sistemini uyarıp uyku durumuna yol açar. Bu anda beyin dış
çevreyle olan teması korumak için yoğun bir çaba harcar. Çeşitli çalışmalarda, fizyolojik
faktörlerin belirgin bir değişimiyle esneme sonrasında uyarılma seviyesinde bir artış olduğu
belirtilmiştir. Fizyolojik değişimler arasında kalp hızında artış ve deride ki iletkenliğin artışı
gösterilmiştir. İnsanlar üzerinde yapılan ilginç bir çalışmada da kafein ve esnemenin benzer
etkileri gösterilmiştir. Kafein, sinir sisteminin iyi bilinen bir uyarıcısı olduğundan, kafein gibi
esnemenin beyin uyarılma refleksinde de rol oynayabileceği tartışılmıştır.
Esnemeden sonra oluşan uyarılmanın karotid cismin mekaniksel olarak uyarılması nedeniyle
oluştuğu düşünülmektedir. Bu yapının stratejik konumu, esnemenin neden olduğu sıkışmalar
ve hareketlerden dolayı uyarılmasına neden olur. Karotid cisimciklerin etkisi ile adenozin ve
katekolaminlerin salınımı uyanma cevabına neden olacaktır.
Daha sıkça (art arda) esneme ilginç uyaranlara bakmak yerine ilgisiz tekrarlayan uyaranları
görüntüleme ile ilişkilendirilir. Esneme ile ilgili birçok örnek etkileşimin (derste olmak, araç
sürmek, tv seyretmek gibi) en az olduğu durumlardan kaydedilmiştir. Yemek, temizlik,
çamaşır ve konuşma gibi daha hızlı ve etkileşimli nitelikteki faaliyetlerde bunun tam tersi
durumlar bildirilmiştir.
Son zamanlarda, esnemenin bir başka fizyolojik fonksiyonu olduğu düşünülmektedir, yani
beynin sıcaklığını düzenlediği. Beynin sıcaklığı arttığında esnemenin beynin ‘soğumasını’
sağlayabileceği düşünülmektedir. Hem hayvan hem de insan modelindeki çalışmalar, anormal
termoregülasyon, ısı stres ve hipertermi öncesinde, sırasında ve sonrasında esnemenin
meydana geldiğini gösteren kanıtlara ulaşmışlardır. Bu konuda ki çalışmalar devam
etmektedir.
Sonuç itibarıyla şu an için tespit edilen kapsamlı kanıtlar, sosyal etkileşimi etkileyen
bozukluklardan mustarip hastalarda sıkça esnemeye duyarlılığın azaldığını göstermektedir.
Yapılan çalışmalarda, beyindeki ayna nöron sistemi, sağ posterior inferior frontal girusta bir
dizi nöronun süreli esnemeye karıştığı gösterilmiştir. Ayna nöronlarının, motor hareketlerin
algılanması ve anlaşılması için önemli olduğu düşünülmektedir.
Esnemenin güçlü bir sosyal bağ etkisi olan insan ve diğer memeli gruplarında empatik ve
iletişimsel süreçlerin eylem parçası olabilir.
Esnemek ayrıca, uçaklarda ve asansörlerde hızlı yükseklik değişiklikleri sırasında insanlar
tarafından sıklıkla karşılaşılan kulak rahatsızlığı ve işitme problemlerini hafifletir. Bu durum
tensör timpani ve stapedius kaslarının kasılması ve gevşemesi nedeniyle östaki tüplerinin
açılmasıyla başarılır.