Beyninizin çalışması için şekere ihtiyacı var, ancak onu çok beslediğinizde daha çok canınız çekiyor. Hepimiz çok fazla tatlı aldığımızda beynimizin nasıl hissettiğini az çok anlarız. Şeker ve beyninizle ilgili gerçek olan şey şudur: Beyin dokumuzun buna ihtiyacı vardır çünkü şeker onun ana yakıtıdır. Beynimiz glikozla çalışır – beyin hücrelerimiz de dahil olmak üzere tüm hücrelerimizi besler. Harika bir enerji kaynağı oldukları için tatlı şeyleri sevmeye evrimsel olarak programlandık. Ve kandaki glikoz seviyesi düşük olduğunda (diyelim ki, hipogliseminiz varsa veya bazen yiyecek bir şeyler yemenizin üzerinden çok uzun zaman geçtiyse), beyin sisi (beynin bulanıklaşması) devreye giriyor, kelimeler karışıyor, telefonunuzu nereye koyduğunuzu unutuyorsunuz, kısa bir uyku için kıvrılacak bir yer arıyorsunuz. Ancak sistemde çok fazla şeker olduğunda, bu vücudunuzda ve beyninizde gerçekten kötü bazı şeyleri tetikleyebilir.
Şeker tükettiğimizde beynimizde ne olur? Şeker dilimize değdiğinde, beyin korteksi de dahil olmak üzere beyne sinyal gönderen dil üzerindeki bazı tat tomurcuklarını harekete geçirir. Sinyal beynin ödül merkezini uyarır; dopamin (iyi hissettiren bir beyin kimyasalı; nörotransmitter) salınır ve davranış güçlendirilir, bu da bizi olayı tekrarlamak istememize neden olur (mmmm, bu güzelmiş, bana daha fazlasını ver!). Şeker, dopamin üreten yiyecekler arasında nadirdir. Yeni ve lezzetli bir şeyleri ilk yediğimizde çoğu zaman dopamin salınır. Bu, bizi hasta ederlerse yeni ve farklı tatlara dikkat etmemize yardımcı olacak evrimsel bir avantajdır. Yeni bir şeyler yersek ve hastalanmazsak, tipik olarak dopamin tepkisi bir dahaki sefere kaybolur – yani temelde sadece yeni yiyecekler yemeye yanıt olarak dopamin salgılarız. Ancak şeker farklıdır. Daha çok, uyuşturucu kullanımında olanlara benzer, her tüketildiğinde dopamin salınır. Dopamin seviyesi dengelenmediği (çünkü daha sağlıklı yiyecekler yerken bunu yapıyor) için çok fazla şeker yemek ödüllendirici hissetmeye devam edecektir. Yani şeker, sistemimizde bir ilaç gibi davranıyor – bu yüzden insanlar şekerli yiyeceklere bağımlı oluyor.
Beynimiz çok fazla şeker alıyor:
Eskiden tatlı yiyecekler arardık ama artık değil. Dünyamız şekerli yiyeceklerle doludur – sadece bariz çörekler ve süper tatlandırıcılar değil, latte tarzı içeceklerle bile çevrildik. Ketçaptan salata sosuna kadar pek çok şaşırtıcı yiyeceğe şeker eklendi. Bu ödül sistemini tekrar tekrar etkinleştirdiğimizde, beynimiz kendini adapte eder ve yeniden bağlantılar kurar ve gitgide şekerli bir şeyler yemeğe daha çok can atarsınız. Ve sıçanlar üzerinde yapılan araştırmalar şu bulguyu ortaya çıkardı; yüksek şekerli diyetlerle beslendiklerinde, sıçanların beyinleri, vücutlarının frene basmasına yardımcı olan belirli bir kimyasaldan daha az salgılarlar, böylece yemeyi daha az engelleyebildiler. Şekere doymuş sıçanların, prefrontal bölgede ve hipokampusta (hafıza oluşumu ve bellek için önemli bir alan) belirli beyin fonksiyonlarının bozulduğunu gösteren çalışmalar yapılmıştır ve bu hayvanlar belirli hafıza görevlerinde o kadar iyi değildi. Diğer bazı sıçan çalışmaları, yüksek şekerli bir diyetin bu bölgede iltihabı artırdığını ve bunun da kısa süreli hafızayı etkilediğini gösterdi.
Neden şeker beynimizin daha fazla şeker istemesine neden olur:
Bağırsağımız ve beynimiz arasında güçlü bir bağlantı olduğunun farkında olmayabilirsiniz ancak şeker burada da devreye girer. Yediğimiz şekerli içerik bağırsağınıza çarptığında, oradaki şeker reseptörlerini de harekete geçirir, bu da beyne, yediğimiz fazla şekerle başa çıkmak için insülin salması için pankreasa sinyal verir. Fazla şeker, pankreası, kan şekeri düzenlemesinde rol oynayan bir hormon olan insülin üretmeye yönlendirir. İnsülin, aşırı miktarda glikoz, yağ asitleri ve diğer kalori açısından zengin maddeleri depolamak için yağ hücrelerine sinyal gönderir. Sonuç olarak, kan dolaşımında çok az kalori (şeker) kalır, bu nedenle beyin yakıtın (şekerin) şu anda düşük olduğunu düşünür (çünkü çok yüksek enerji ihtiyacı vardır). Böylece açlık seviyeniz hızla yükselir. Ve işte bu zaman şeker çekici gelir çünkü hızlı enerji sağlar. Böylece döngü yeniden başlar. Ve böylece, gittikçe daha fazla kek, dondurma veya şekerleme isteği ağır basar.
Daha az şeker istemesi için beyninizi yeniden eğitebilir misiniz? Beyninizi daha sağlıklı bir şeker seviyesi ile aynı hizaya getirmek mi istiyorsunuz? Gerçekte şekeri kestiğinizde beynimiz yeniden uyum sağlayabilir ve şekerli şeyleri çok istemez hale gelebilirsiniz. Ancak, şeker bağımlılığının ciddiyetine bağlı olarak, bunun gerçekleşmesi bir süre hatta aylar alabilir. Ama sonuç sağlıklı bir beyin döngüsü olacaktır.