HİPERAKTİVİTE
Hiperaktivite olağandışı veya anormal derecede aktif olma halidir. Hiperaktivite hiperaktif kişilerin etrafında ki örneğin öğretmenler, işverenler ve ebeveynler için genellikle zor bir durumdur. Hiperaktif insanlar durumlarından ve insanların onlara nasıl tepki verdiklerinden sıklıkla endişe verici veya depresif duruma düşerler.
Hiperaktif insanlar, sakin ya da konsantre olmamalarından dolayı başka sorunlarla karşılaşabilirler. Örneğin hiperaktivite, okulda veya işte zorluklara neden olabilir ve arkadaşlarınızla ve ailenizle olan ilişkileri zorlayabilir. Kazalara ve yaralanmalara neden olabilir ve alkol ve uyuşturucu istismarı riskini arttırır.
Hiperaktivite, aşağıdakileri içeren birçok farklı özelliğe sahiptir:
- Sürekli hareket
- Agresif davranış
- İtici davranış
- Dikkatin kolayca dağılması
Hiperaktivite sıklıkla altta yatan başka bir nedene bağlıdır, örneğin zihinsel hastalıklar ve tıbbi değişiklikler. Hiperaktiviteye bağlı ana bozukluklardan biri dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu veya DEHB’dir. DEHB aşırı aktif, dikkatsiz ve itici olmanızı sağlayan bir hastalıktır. Bu durum genellikle genç yaşta teşhis edilir, ancak bazı insanlar DEHB’yi yetişkin olarak yaşar. Hiperaktivite tedavi edilebilir. En iyi sonuç için, erken teşhis ve erken tedavi gereklidir.
Hiperaktiviteye Ne Sebep Olur?
Hiperaktiviteye zihinsel ve fiziksel bozukluklar neden olabilir. En yaygın olanları şunlardır:
- DEHB
- Çok fazla tiroid hormonu salgısı
- Beyin rahatsızlıkları
- Sinir sistemi rahatsızlıkları
- Psikolojik rahatsızlıklar
Hiperaktivite İşaretlerini Tanıyalım
Çocuklarda hiperaktivite, okulda konsantrasyona (dikkati toplamaya) zorluk çıkarabilir. Ayrıca, itici davranışlar sergileyebilirler, örneğin;
- Sırayla konuşmamak
- Konuları bulanıklaştırma
- Diğer öğrencilere vurmak
- Aşırı aktif olmak
Hiperaktivite gösteren yetişkinler aşağıdaki özellikleri gösterebilir;
- İşte dikkati toplayamamak
- Kısa dikkat süresi
- İsim, sayı veya bilgiyi hatırlamakta zorluk
Durumunuzdan rahatsızlığınız varsa, biraz endişe veya depresyon geliştirebilirsiniz. Hiperaktiviteye sahip yetişkinler muhtemelen bu semptomları çocukluk döneminde gösterdiler.
Hiperaktivite Nasıl Teşhis Edilir?
Siz veya çocuğunuz hiperaktivite belirtileri gösteriyorsa, doktorunuzla konuşun. Doktorunuz belirtiler hakkında sizi sorgulayacak, semptomların ne zaman başladığına ve genel sağlığınızdaki son değişikliklere odaklanacaktır. Ayrıca tıbbi veya zihinsel sağlık durumunu tedavi etmek için herhangi bir ilaç kullanıyor olup olmadığınızı soracaktır. Bu soruların cevapları, doktorunuzun hangi hiperaktivite tipini gösterdiğinize ve yeni veya kötüleşen bir duruma mı, yoksa sadece ilacın bir yan etkisine mi sahip olduğunu belirlemesine yardımcı olacaktır. Durumunuzu etkili bir şekilde tedavi edebilmek için doktorunuzdan doğru tanı almak önemlidir.
Hiperaktivite Nasıl Tedavi Edilir?
Doktorunuz hiperaktivitenin altta yatan bir durumdan kaynaklandığını düşünürse, bu durumu tedavi etmek için ilaçlar reçete edebilir. Vücudunuzun aşağıda yazılan kısımlarını etkileyen koşullar genellikle hiperaktiviteye katkıda bulunur;
- Tiroid
- Beyin
- Sinir sistemi
Hiperaktiviteye hormonal dengesizlik sebep olabileceğinden doktorunuz hormon seviyenizi kontrol etmek için kan veya idrar örneği alabilir. Örneğin, tiroid hormonunuzda veya diğer hormonlarda bir dengesizlik olabilir.
Hiperaktivite aynı zamanda duygusal bir bozuklukla da ilgili olabilir. Bu durumda, zihinsel bir sağlık uzmanı tarafından muayene edilmelisiniz. Uzmanınız hangi duruma sahip olduğunuzu belirlemek için belirtileri inceleyecektir. Bir koşula teşhis konduktan sonra hiperaktivitenizi kontrol altına almanıza yardımcı olacak ilaçlar veya tedavi verilebilir.
Terapi
Bilişsel davranış terapi ve konuşma terapisi, hiperaktivitenin tedavisinde kullanılan yaygın uygulamalardır. Bilişsel davranış terapisi, düşünce ve davranış modellerinizi değiştirmeyi amaçlamaktadır. Konuşma terapisi, semptomlarınızı bir terapistle tartışmayı içerir. Terapistiniz durumunuzla nasıl başa çıkacağınızı ve etkilerini azaltmayı size öğretecektir.
İlaç
Terapi yeterli olmadığında semptomları kontrol altına almak için ilaç kullanmanız gerekebilir. Bu ilaçlar sakinleştirici bir etkiye sahiptir ve hem çocuklar hem de yetişkinler için reçete edilir. Bu ilaçların bazıları alışkanlıklar oluşturmaktadır. Doktorunuz veya zihinsel sağlık uzmanınız ilaç kullanımınızı mutlaka izleyeceklerdir.
Belirtileri tetikleyebilecek uyarıcılardan kaçınmanız da önerilebilir. Kaçınmanız gereken en genel uyarıcılar kafein ve nikotindir.
Son söz olarak şunu söyleyebiliriz ki, hiperaktivite tedavi edilebilir bir sorundur ve büyük bir ihtimalle dengesiz beslenmenin bir yan etkisi gibi durmaktadır. Bazen farkında olmadan bir ya da az sayıda çeşit gıda ile sürekli besleniyor olmak vücudun ihtiyacı olan yüzlerce farklı organik ve inorganik madde ihtiyaçlarımızı temin edememek anlamına gelecektir. Sürekli sürekli aynı maddeleri almakta (gıda çeşitliliğini sağlayamamak) bazen istenmeyen maddelerin sürekli yüksek oranlarda kanda ve dokularda olmasını sağlayacaktır ki bu da kontrol dışı fizyolojik cevapların oluşmasına neden olabilecektir. Dengeli beslenme yani özellikle bitkisel beslenme ağırlıklı besin çeşidini hayatımıza adapte etme zamanı çoktan geldi diyebiliriz. Daha az protein kaynaklı ancak daha biraz fazla gerçek karbonhidrat (örneğin makarna) ve yağ (örneğin zeytinyağı) katkılı gıdalar, yaşamımıza girsin.